Het economisch strafrecht in Duitsland is een complex en dynamisch rechtsgebied dat aanzienlijke risico’s met zich meebrengt voor bedrijven en hun bestuurders. Nederlandse bedrijven en managers die actief zijn in Duitsland moeten zich bewust zijn van de specifieke uitdagingen en aansprakelijkheden die hieraan verbonden zijn. Dit artikel biedt een overzicht van de kernpunten van het economisch strafrecht in Duitsland en de verschillen in aansprakelijkheid van managers vergeleken met Nederland.
Auteur: Duitse Advocaat Jens Ferner
Ik ben een gespecialiseerde advocaat voor strafrecht + gespecialiseerde advocaat voor IT-recht en wijd mijn professionele leven volledig aan strafrechtelijke verdediging - en IT-recht als advocaat voor creatieve & digitale bedrijven en greentech. Voordat ik advocaat werd, was ik softwareontwikkelaar. Ik ben auteur in een gerenommeerd StPO-commentaar en in vakbladen.
Ons kantoor is gespecialiseerd in strafrechtelijke verdediging, witteboordenstrafrecht en IT-recht. Let op ons werk in kunstrecht, digitaal bewijs en softwarerecht.
Let op: Voor bedrijven zijn wij landelijk actief, voor consumenten uitsluitend in NRW voor strafverdediging + OWI's!
Categorieën
AI-Washing in Duitsland
De term “AI-washing” verwijst naar een praktijk waarbij bedrijven en organisaties hun producten, diensten of projecten beschrijven of op de markt brengen als kunstmatige intelligentie (AI), ook al is deze beschrijving misleidend of sterk overdreven. Hieruit blijkt dat overdreven reclame voor AI-producten tijdens AI-washing kan leiden tot tastbare strafrechtelijke aansprakelijkheid.
Implementatie van de NIS2-richtlijn in Duitsland: Er zijn nu wetsontwerpen over de implementatie van de NIS2-richtlijn in Duitsland, en er is een duidelijke lijn te herkennen. In Duitsland wordt de NIS2-richtlijn geïmplementeerd door de “Wet inzake de implementatie van de NIS-2-richtlijn en inzake de regeling van essentiële beginselen van informatiebeveiligingsbeheer in de federale overheid”. Deze staat ook bekend als de “Wet inzake de tenuitvoerlegging van de NIS-2-richtlijn en de versterking van de cyberveiligheid” of kortweg “NIS2UmsuCG”.
De kern van dit alles is de Duitse “BSI-wet”: deze wet was oorspronkelijk bedoeld om de bevoegdheden en maatregelen van het Federale Bureau voor Informatiebeveiliging (BSI) te regelen. Deze wet wordt echter steeds meer omgevormd tot een set cyberbeveiligingsregels. Dit was al te voorzien met de Duitse IT-beveiligingswet en is nu versterkt met de IT-beveiligingswet 2.0. IT-beveiliging in Duitsland – en Europa – wordt daarmee naar een geheel nieuw niveau getild en vooral de economie moet zich daar warm voor maken.
Noot over de huidige status van het wetgevingsproces: De NIS2-richtlijn moet eigenlijk half oktober zijn geïmplementeerd. Er zijn echter pas sinds mei 2024 wetsontwerpen beschikbaar, wat al twijfels oproept over de vraag of dit op tijd zal gebeuren. Met dit in gedachten is er een alinea toegevoegd over wat uitgestelde implementatie betekent. Het artikel is bijgewerkt om het tweede wetsontwerp weer te geven (status: 24 juni 2024).
Het Duitse Bundesgerichtshof (3 StR 329/21) heeft zich kunnen uitspreken over de schending van de plicht om als bestuurder van een naamloze vennootschap op het vermogen te letten. Het BGH benadrukte dat vanuit juridisch oogpunt moet worden aangenomen dat het bestuur van een naamloze vennootschap een ruime handelingsvrijheid moet hebben bij het beheer van de activiteiten van een vennootschap, zonder welke ondernemersactiviteiten absoluut ondenkbaar zijn.
Het gamegedrag met betrekking tot computerspellen op de computer is de afgelopen jaren aanzienlijk veranderd: Waar vroeger floppydisks en cd’s gebruikelijk waren, soms in combinatie met obscure kopieerbeveiligingen (ik herinner me graag de Mix’n’Mojo platenspeler voor Monkey Island, die overigens tegenwoordig ook online verkrijgbaar is), hebben tegenwoordig niet alleen downloads de overhand, maar ook compleet nieuwe spelculturen, waarvan sommige zich volledig naar de online sector hebben verplaatst.
Massively multiplayer online role-playing games (MMORPG’s) zoals World of Warcraft hebben in dit opzicht een echte culturele verandering ingeluid – en ook compleet nieuwe juridische kwesties: waar mensen zich vroeger vooral zorgen maakten over hoe ze games het beste konden kopiëren, hebben nu andere verlangens de overhand. In een tijdperk waarin accounts geld kosten en virtuele goederen een echte marktwaarde hebben, wordt valsspelen in games heel anders bekeken. Dit wordt ook weerspiegeld in recente gerechtelijke uitspraken. Advocaat Jens Ferner, die gespecialiseerd is in softwarerecht, inclusief juridische kwesties met betrekking tot online games, geeft een overzicht.
Computerspellen en de duitse wet: De wereld van computerspellen heeft zich de afgelopen decennia snel ontwikkeld en is nu een belangrijke industrie waar miljoenen mensen wereldwijd plezier aan beleven. Achter de kleurrijke graphics en spannende verhalen gaat echter een complex juridisch landschap schuil waar ontwikkelaars, uitgevers en andere betrokken partijen rekening mee moeten houden. De wet die de ontwikkeling van computerspellen regelt, omvat talloze rechtsgebieden, van auteursrecht en mediarecht tot gegevensbescherming en de bescherming van minderjarigen.
Is er een strategie om met ransomware om te gaan? Ransomware is een type malware dat de toegang tot het systeem of de gegevens van het slachtoffer blokkeert en losgeld eist om het te ontgrendelen of vrij te geven. Onderhandelingen met cybercriminelen over dergelijke aanvallen kunnen complex en riskant zijn.
Ransomware-aanvallen zijn een van de grootste bedreigingen voor bedrijven wereldwijd: het correct omgaan met dergelijke crises, met name het onderhandelen met de aanvallers, kan cruciaal zijn om de schade te beperken en de controle terug te krijgen. Ik ben hier een atypische bron van informatie, omdat ik meestal als advocaat voor de aanvallers werk en daarom heel andere inzichten heb.
Ik wil graag losjes ingaan op de vraag of er fundamentele strategische overwegingen kunnen zijn over dit onderwerp. En inderdaad, op basis van huidige studies en praktijkervaring kunnen belangrijke inzichten worden opgedaan en kunnen fouten die kunnen optreden tijdens onderhandelingen worden vermeden.
Categorieën
Reclamerecht: bescherm je eigen logo
Hoe kun je je bedrijfslogo beschermen? Een veelgestelde en legitieme vraag: “Hoe kan ik mijn logo beschermen?”. Om de een of andere reden praten leken graag over het willen “patenteren” van het logo. Gelukkig zijn er verschillende beschermingsniveaus beschikbaar, maar het octrooi is precies waar niet over gesproken wordt.
Hier volgt een overzicht van zaken die te maken hebben met de bescherming van je eigen logo – advocaat Jens Ferner helpt je graag met de bescherming van je bedrijf in Duitsland.
Auteursrecht en bedrijfslogo en Duitsland: Een logo kan natuurlijk ook een auteursrechtelijk beschermd werk zijn volgens § 2 I Nr. 4, II UrhG, zoals het Landgericht München aan de hand van een voorbeeld kon benadrukken:
Volgens § 2 II UrhG zijn werken in de zin van het auteursrecht alleen persoonlijke intellectuele scheppingen, en dat is wat het grafisch ontwerp van de letters … door verweerder is. Als we kijken naar de belettering, de helling van de letters, de “langwerpige” letter … en de “lus” aan het einde van het logo in het oog springen. Over het geheel genomen wordt de hier te beoordelen belettering gekenmerkt door een speelse esthetiek (zie ook OLG München, beslissing van 16 juli 2014, 29 U 4823/13, bijlage B 26).
Bovendien spreekt het feit dat verweerder het logo onbetwistbaar in 50 verschillende varianten op papier heeft gezet, voor een groot aantal ontwerpmogelijkheden, en de door eiser aangehaalde uitspraken (bijv. BGH NJW 1958, 1585 – Candida; OLG München GRUR Int 1981, 180 – John Player; OLG München, NJW-RR 1989, 1191; OLG Keulen, GRUR 1986, 889 – ARD 1) spreken het vermoeden van voldoende creativiteit niet tegen. De ontwerpen of lettertypes waarop deze beslissingen zijn gebaseerd, zijn geen graffititags, waarvoor – in tegenstelling tot bijvoorbeeld een gebruikslettertype – het creatieve en esthetische element van bijzonder belang is. Het Bundesgerichtshof heeft inmiddels ook uitdrukkelijk geoordeeld dat werken van toegepaste kunst niet duidelijk superieur hoeven te zijn aan het gemiddelde model (afstand van de eerdere andersluidende jurisprudentie in BGH, GRUR 2014, 175 – Geburtstagszug).
Landgericht München I, 37 O 28164/13
Het resultaat mag geen verrassing zijn: een logo kan natuurlijk auteursrechtelijk worden beschermd. In elk afzonderlijk geval moet worden nagegaan of het logo in kwestie daadwerkelijk een voldoende mate van creativiteit heeft bereikt. Dit kan echter zeer snel worden bereikt, vooral in het geval van ongebruikelijke ontwerpen.
Auteursrechtelijke bescherming vereist geen speciale stappen; het ontstaat automatisch door de wet op grond van creatie. En iedereen die zijn eigen logo onrechtmatig gebruikt of wijzigt, heeft recht op een voorlopige voorziening. Je moet echter ook overwegen om in ieder geval je eigen logo of bedrijfslogo te beschermen onder het merkenrecht.
Cannabis wordt gelegaliseerd in Duitsland – althans gedeeltelijk: Op 27 maart 2024 werd de nieuwe Duitse Cannabiswet gepubliceerd in het Bundesgesetzblatt en zal op 1 april 2024 van kracht worden. Dit betekent het einde van het tijdperk waarin cannabis werd gereguleerd door de BtMG en in de toekomst zal de Cannabiswet voor consumenten (KCanG) de belangrijkste wet zijn waarmee rekening moet worden gehouden.
In Duitsland wordt de volgende aanpak gehanteerd: het bezit van cannabis is legaal tot een bepaalde hoeveelheid en wordt pas strafbaar als die hoeveelheid merkbaar wordt overschreden. Je mag thuis meer cannabis bezitten dan je op straat in je broekzak hebt.
Het is de bedoeling om een systeem te creëren waarin niet-commerciële cannabis social clubs (“kweekverenigingen”) dienen als bevoorradingsbron, hoewel het vrij complex is om er een op te zetten en te exploiteren. De veiligheidseisen en de officiële vereisten zijn erg hoog! Waarschijnlijk om strafrechtelijke aansprakelijkheid te vermijden, heeft de wetgever ook de aankoop van cannabis onbestraftbaar gemaakt, zolang je maar niet “te veel” koopt. In het algemeen is dit het geval in Duitsland sinds 1 april 2024:
- Op reis mag je tot 25 gram cannabis bezitten; thuis mag je 50 gram cannabis hebben;
- Je mag maximaal 25 gram cannabis per dag kopen, maar maximaal 50 gram per maand;
- Stekken en zaden zijn uitgesloten van de definitie van cannabis, zodat er hier veel vrijheid is, maar: je mag maximaal 3 levende cannabisplanten bezitten en alleen als je niet tegelijkertijd cannabis in huis hebt;
- Buitenlanders en toeristen profiteren ook van deze regels! Je moet je echter houden aan de kleinste toegestane hoeveelheid en nooit meer dan 25 gram kopen of bij je hebben. Zelfs niet in je hotelkamer.
Cannabis 2024 en kweekverenigingen (“cannabis social clubs”)
Rond cannabidiol en legale hennepproducten rijzen tal van vragen die op het snijvlak liggen van het BTM-strafrecht en het mededingingsrecht. BtMG-advocaat Jens Ferner werkte eerder vele jaren in het oneerlijke mededingingsrecht, met name in het cosmetica- en levensmiddelenrecht.
Tegenwoordig adviseert hij kwekersverenigingen en cannabis social clubs over de distributie van producten en over de activiteiten van bedrijven met betrekking tot de legale distributie en promotie van cannabis, cannabidiol en legale hennepproducten. U kunt onze Duitstalige artikelen over de Cannabiswet 2024 hier vinden.
Wat is strafbaar volgens de KCanG?
Overeenkomstig sectie 34 wordt een vrijheidsstraf van maximaal drie jaar of een geldboete opgelegd aan eenieder die
- in strijd met § 2 lid 1 nummer 1
- a) meer dan 30 gram cannabis, in het geval van bloemen, bladeren dichtbij de bloem of ander plantaardig materiaal van de cannabisplant in verhouding tot het gewicht na droging, bezit op een plaats die niet zijn woonplaats of gewone verblijfplaats is,
- in totaal meer dan 60 gram cannabis bezit, in het geval van bloemen, bladeren dichtbij de bloem of ander plantaardig materiaal van de cannabisplant, gebaseerd op het gewicht na het drogen, of
- meer dan drie levende cannabisplanten bezit,
- in strijd met § 2 lid 1 nummer 2
- a) meer dan drie cannabisplanten tegelijkertijd kweekt, of
- b) geen cannabisplanten kweekt voor eigen gebruik,
- cannabis produceert in strijd met § 2 lid 1 nummer 3,
- handelt in cannabis in strijd met § 2 lid 1 nummer 4,
- cannabis invoert of uitvoert in strijd met § 2 lid 1 nummer 5,
- cannabis uitvoert in strijd met § 2 lid 1 nummer 6,
- cannabis verspreidt of doorgeeft in strijd met § 2 lid 1 nummer 7,
- in strijd met § 2 lid 1 nummer 8 cannabis levert voor directe consumptie,
- cannabis toedient in strijd met § 2 lid 1 nummer 9,
- anderszins cannabis in de handel brengt in strijd met § 2 lid 1 nummer 10,
- cannabis verkrijgt in strijd met § 2 lid 1 nummer 11,
- in strijd met § 2 paragraaf 1 nummer 12
- a) meer dan 25 gram cannabis per dag verwerft of ontvangt,
- b) meer dan 50 gram cannabis per kalendermaand verwerft of ontvangt,
- extracten van cannabinoïden in strijd met § 2, lid 2,
- cannabis voor wetenschappelijke doeleinden bezit, kweekt, vervaardigt, invoert, uitvoert, verwerft, ontvangt, verstrekt of overdraagt, cannabinoïden aan de cannabisplant onttrekt of handelt in cannabis voor wetenschappelijke doeleinden zonder toestemming overeenkomstig artikel 2 (4) zin 1,
- cannabis kweekt zonder vergunning overeenkomstig sectie 11(1),
- cannabis kweekt in strijd met § 17 lid 1 zin 1.
Gegradueerd systeem in de KCanG
Voor velen zal het het gemakkelijkst zijn om zich te oriënteren op de grenzen van de overtreding. In feite is er echter een toegestaan bereik, waarbij boetes worden opgelegd voor kleine overtredingen en strafbare feiten alleen als deze aanzienlijk worden overschreden. Het volgende bezit is toegestaan onder §3:
(1) Personen die de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt, mogen tot 25 gram cannabis, in het geval van bloemen, bladeren dichtbij de bloem of ander plantmateriaal van de cannabisplant in verhouding tot het gewicht na het drogen, voor persoonlijke consumptie bezitten.
(2) Personen die de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt, mogen, niettegenstaande subsectie (1), cannabis bezitten in het gebied waar deze wet van toepassing is op hun woonplaats of gewone verblijfplaats, als volgt:
- tot 50 gram cannabis, in het geval van bloemen, bladeren dicht bij de bloem of ander plantmateriaal van de cannabisplant in verhouding tot het gewicht na droging, en
- tot drie levende cannabisplanten.
In gevallen van toegestaan bezit van cannabis overeenkomstig zin 1 nummer 1 en lid 1, mag de totale in bezit gehouden hoeveelheid cannabis niet meer bedragen dan 50 gram cannabis, in het geval van bloemen, bladeren dichtbij de bloem of ander plantmateriaal van de cannabisplant in verhouding tot het gewicht na droging.
Je mag dus maximaal 25 gram “op zak” hebben, maar het is pas strafbaar als je 30 gram of meer hebt.
Waar kun je kopen?
De wetgever heeft de aankoop uitsluitend toegestaan op basis van de hoeveelheid, niet op basis van de bron. Zolang de bovenstaande limieten worden nageleefd, is het kopen van een dealer niet langer een strafbaar feit! Dit is anders voor de verkoper, de handelaar die illegaal handelt is altijd strafbaar.
Op middellange termijn is het echter de bedoeling om ze te verwerven via zogenaamde telersverenigingen.
Hoe beïnvloedt dit bestaande boetes?
Iedereen die is veroordeeld voor een overtreding die nu onbestrafbaar is, moet worden gerehabiliteerd. De parketten gaan automatisch na hoe te handelen in het geval van straffen die nog steeds ten uitvoer worden gelegd. Zelfs in het geval van algemene straffen waarbij cannabis slechts een gedeeltelijke rol speelde, kan (maar hoeft niet!) de algemene straf worden geopend en opnieuw worden bepaald. De centrale norm is art. 313 EGStGB, hier hangt het af van het individuele geval.
Hoe zit het met het Duitse leiderschapscertificaat?
Inschrijvingen die momenteel onbestrafbaar zijn, kunnen op verzoek uit het centrale strafregister worden verwijderd; daartoe moet overeenkomstig artikel 41, lid 1, KCanG een verzoek worden ingediend bij het openbaar ministerie om aan te geven dat de desbetreffende inschrijving “vernietigbaar” is. Ik heb al beschreven waarom deze woordkeuze lastig is. Vanuit mijn oogpunt is het onduidelijk of de vervaltermijn van het BZRG in deze gevallen van toepassing is of meteen geschrapt moet worden; de wetgever heeft het probleem blijkbaar niet onderkend.
Hoe zit het met lopende strafrechtelijke procedures?
Ook hier hangt het af van het individuele geval: Getroffenen die naar de huidige stand van zaken duidelijk niet strafbaar hebben gehandeld, moeten niet worden afgescheept met een sepot van de aanklacht, maar moeten aandringen op vrijspraak (als er niet ook nog een ander strafbaar feit ten laste is gelegd). Overigens moet je afwegen wat zinvol is. Veel overtredingen, vooral die met betrekking tot aanplantingen, moeten opnieuw worden beoordeeld, vooral in de voorbereidende fase (waar zaden of stekken een rol spelen), en eerdere jurisprudentie mag hier niet blindelings worden toegepast. De wetgever heeft hier veel speelruimte gecreëerd, die ook in de rechtszaal moet worden bevochten.
Voorzichtig rijden
De huidige situatie met betrekking tot autorijden is volstrekt onduidelijk. Vanuit het oogpunt van een advocaat kunnen we je alleen maar adviseren om geen wiet te roken en daarna te gaan rijden. Zorg voor minstens 3 volledige consumptievrije dagen tussen het roken van wiet en het rijden. Minimaal.
Wat zijn onderschatte overtredingen?
Er zijn strafbare feiten die gemakkelijk worden onderschat omdat er zoveel legaal lijkt te zijn: zelfs als je cannabis mag kopen, mag je het niet aan anderen verkopen of meenemen naar het buitenland. En je mag onder geen beding cannabis aan minderjarigen verstrekken, want dit is een ernstig strafbaar feit!
Toeristen in Duitsland
De wet maakt geen onderscheid tussen Duitsers en buitenlanders of toeristen. Vanuit lokaal perspectief is iedereen die tot 25 gram per dag koopt bevoorrecht en wordt niet bestraft. Maar: let op het maandelijkse maximum van 50 gram en bezit als toerist nooit meer dan 25 gram! Zelfs als je tot 50 gram “thuis” mag hebben, zal een hotelkamer waarschijnlijk niet worden beschouwd als een verblijfplaats in de zin van de Cannabiswet. Het is daarom het beste om de minimumregels in acht te nemen.
Wat is de volgende stap voor de Cannabis Act?
De wet is zeer controversieel in Duitsland en het is aannemelijk dat deze wet zeer kritisch onder de loep zal worden genomen na de volgende algemene verkiezingen in 2025.