Categorieën
Arbeidsrecht Strafwetgeving

Schijnzelfstandigheid in Duitsland: Een Gids voor het Management

De kwestie van schijnzelfstandigheid in duitsland brengt aanzienlijke juridische, financiële en strafrechtelijke uitdagingen met zich mee voor bedrijven. Vooral in de context van projectmatige activiteiten, het gebruik van externe dienstverleners of agile werkmethoden zoals Scrum, kunnen verkeerde classificaties fatale gevolgen hebben. Dit artikel richt zich op het management en biedt een praktische uitleg van het juridische kader, de risico’s en strategieën om schijnzelfstandigheid te voorkomen.

Wat is Schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid doet zich voor wanneer een ogenschijnlijk zelfstandige activiteit in werkelijkheid de kenmerken van een arbeidsrelatie vertoont. Volgens artikel 611a van het Duitse Burgerlijk Wetboek (BGB) wordt een arbeidsrelatie gekenmerkt door werk dat onder instructies wordt uitgevoerd en persoonlijke afhankelijkheid. Belangrijke criteria zijn:

  • Recht om Instructies te Geven: De mate van richtlijnen met betrekking tot de inhoud, locatie, tijd en wijze van uitvoering van het werk.
  • Integratie: Opname in de organisatorische structuur van het klantbedrijf.
  • Ondernemingsrisico: Zelfstandigheid impliceert de onafhankelijke organisatie van middelen en de mogelijkheid om winst te maken of verlies te lijden.

Een formele aanduiding als “freelancer” of “externe dienstverlener” is niet doorslaggevend voor de juridische beoordeling; het feitelijke gedrag van de werkrelatie is wat telt.

Risico’s van Schijnzelfstandigheid

Schijnzelfstandigheid brengt aanzienlijke financiële, juridische en strafrechtelijke risico’s met zich mee die zowel het bedrijf als de verantwoordelijken treffen:

1. Financiële Risico’s

  • Terugbetaling van Sociale Zekerheidsbijdragen: Werkgevers zijn volgens artikel 28e van het Duitse Socialezekerheidswetboek (SGB IV) aansprakelijk voor de terugbetaling van alle onbetaalde bijdragen, inclusief het aandeel van de werknemer.
  • Boetes voor Te Late Betaling: Boetes van 1% van het bijdragebedrag kunnen worden opgelegd voor elke maand van niet-betaling.
  • Belastingverplichtingen: De belastingdienst kan de achterstallige inkomstenbelasting vorderen, waarbij het honorarium van de freelancer wordt herberekend als netto loon.

2. Arbeidsrechtelijke Risico’s

  • Retroactieve Werknemerstatus: Externe werknemers kunnen aanspraak maken op rechten zoals vakantie, doorbetaling bij ziekte of bedrijfspensioenen.
  • Bescherming tegen Ontslag: Schijnzelfstandigen kunnen rechtszaken aanspannen wegens onrechtmatig ontslag, wat kan leiden tot voortzetting van de arbeidsrelatie.

3. Strafrechtelijke Risico’s

  • Het Achterhouden van Sociale Zekerheidsbijdragen (Artikel 266a StGB): Opzettelijke achterhouding is strafbaar met boetes of gevangenisstraf tot vijf jaar.
  • Vermelding in Concurrentieregisters: Bedrijven kunnen worden uitgesloten van overheidsopdrachten.

Veelvoorkomende Probleemgebieden

1. Projectmatig Werk

IT-specialisten of andere hooggekwalificeerde professionals worden vaak ingehuurd voor projectmatig werk. Deze situaties brengen een hoog risico met zich mee omdat dergelijke personen vaak nauw worden geïntegreerd in de organisatie van het bedrijf en onderworpen zijn aan de instructies ervan. Een holistische evaluatie van alle omstandigheden is cruciaal: hoge beloningen of uitzonderlijke expertise alleen rechtvaardigen geen zelfstandigheid als afhankelijkheid op andere aspecten overheerst.

2. Agile Werkmethoden (bijv. Scrum)

Scrum-teams bestaan vaak uit interne en externe medewerkers. Nauwe samenwerking en deelname aan vergaderingen kunnen wijzen op integratie. Bovendien kunnen cross-functionele richtlijnen snel leiden tot schijnzelfstandigheid.

3. Gebruik van Externe Dienstverleners

Het onderscheid tussen dienstverleningscontracten, werkcontracten en tijdelijke arbeidsovereenkomsten is lastig. Een werkcontract vereist een duidelijk gedefinieerd resultaat. Gebrek aan duidelijkheid of de feitelijke integratie van de dienstverlener in operationele workflows kan resulteren in verborgen tijdelijke arbeid.

Juridische Precedenten en Praktische Inzichten

Rechters benadrukken beoordelingen per geval. Typische indicatoren van afhankelijke arbeid zijn:

  • Gebruik van de middelen van het klantbedrijf.
  • Verplichting tot persoonlijke uitvoering.
  • Regelmatige deelname aan interne vergaderingen.

Om schijnzelfstandigheid te voorkomen, wordt een statusbepalingsprocedure volgens artikel 7a SGB IV aanbevolen. Deze procedure biedt echter slechts beperkte juridische zekerheid en vervangt geen beoordeling van de praktische uitvoering van de contractuele relatie.

Is de Statusbepalingsprocedure een Oplossing?

De statusbepalingsprocedure volgens artikel 7a SGB IV biedt bedrijven een middel om vroegtijdig duidelijkheid te krijgen over de juridische classificatie van een arbeidsrelatie. Hoewel een positieve beslissing van de Duitse Pensioenverzekering tijdelijke juridische zekerheid kan bieden, is deze niet bindend voor arbeidsrechtbanken. Deze rechtbanken kunnen nog steeds oordelen dat er sprake is van een afhankelijke arbeidsrelatie, ondanks tegenstrijdige bevindingen. Bovendien richt de procedure zich uitsluitend op aspecten van sociale zekerheid en behandelt deze niet direct belasting- of arbeidsrechtelijke kwesties. Het is daarom slechts een bouwsteen in een uitgebreide risicominimalisatiestrategie, geen op zichzelf staande oplossing.

In mijn praktijk heb ik herhaaldelijk bedrijven vertegenwoordigd die te nonchalant vertrouwden op zogenaamd veilige contractstructuren. Een schijnbaar waterdicht dienstverleningscontract biedt geen garantie als de praktische uitvoering dit tegenspreekt.

Rechters onderzoeken nauwgezet de feitelijke omstandigheden van samenwerking. Mijn advies aan het management: Neem de kwestie serieus, investeer in preventie en beoordeel regelmatig zowel het contractontwerp als de uitvoering ervan. De kosten van dergelijke controles zijn minimaal vergeleken met de gevolgen van schijnzelfstandigheid – financieel en strafrechtelijk.

Aanbevelingen voor het Management

  1. Zorgvuldige Contractopstelling
    • Maak duidelijk onderscheid tussen werk- en dienstverleningscontracten.
    • Vermijd clausules die op een arbeidsrelatie wijzen.
  2. Beoordeling van Uitvoering
    • Zorg ervoor dat externe werknemers niet worden geïntegreerd in bedrijfsoperaties.
    • Vermijd richtlijnen die verder gaan dan het overeengekomen kader van het contract.
  3. Regelmatige Compliance-audits
    • Train verantwoordelijke partijen.
    • Analyseer regelmatig bestaande contractuele relaties.
  4. Proactieve Risicominimalisatie
    • Gebruik statusbepalingsprocedures.
    • Raadpleeg arbeids- en sociale zekerheidsrechtexperts.

Conclusie

Schijnzelfstandigheid is een veelzijdig risico dat kan leiden tot financiële, juridische en strafrechtelijke gevolgen. Zorgvuldige contractopstelling, beoordeling van de praktische uitvoering en uitgebreid compliancebeheer zijn essentieel om risico’s te minimaliseren en juridische zekerheid te waarborgen.

Duitse Advocaat Jens Ferner
Laatste berichten van Duitse Advocaat Jens Ferner (alles zien)

Door Duitse Advocaat Jens Ferner

Ik ben een gespecialiseerde advocaat voor strafrecht + gespecialiseerde advocaat voor IT-recht en wijd mijn professionele leven volledig aan strafrechtelijke verdediging - en IT-recht als advocaat voor creatieve & digitale bedrijven en greentech. Voordat ik advocaat werd, was ik softwareontwikkelaar. Ik ben auteur in een gerenommeerd StPO-commentaar en in vakbladen.

Ons kantoor is gespecialiseerd in strafrechtelijke verdediging, witteboordenstrafrecht en IT-recht. Let op ons werk in kunstrecht, digitaal bewijs en softwarerecht.

Let op: Voor bedrijven zijn wij landelijk actief, voor consumenten uitsluitend in NRW voor strafverdediging + OWI's!